NIK sprawdziła jak szkoły radzą sobie z problemem narkotyków. W większości szkół profilaktyka narkotykowa ogranicza się do poruszania tematu podczas lekcji wychowawczych prowadzonych często przez nieprzygotowanych do tego nauczycieli – wynika z raportu. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli skuteczną profilaktykę antynarkotykową powstrzymują w wielu szkołach strach przed nadszarpnięciem wizerunku placówki lub niedocenianie wagi problemu.
Z danych, które uzyskała NIK na podstawie 11,5 tys. ankiet, wynika, że ponad 31 proc. uczniów było świadkiem zażywania narkotyków na terenie szkoły lub słyszało o tym z wiarygodnego źródła. Aż 17 proc. było świadkiem sprzedaży narkotyków na terenie szkoły lub o tym słyszało. Ponad 28 proc. ankietowanych nauczycieli przyznaje, że w ich szkołach istnieje problem zażywania narkotyków przez uczniów. Tylko w czasie objętym kontrolą (objęła ona dwa lata szkolne: 2010/11 i 2011/12) w prawie jednej trzeciej szkół wystąpiły incydenty związane z narkotykami, przy których – zgodnie z procedurami – konieczne było wezwanie rodziców i policji.
Według NIK prowadzona w szkołach profilaktyka narkotykowa jest nieskuteczna z powodu niedoceniania wagi problemu przez dyrektorów. W większości skontrolowanych placówek ogranicza się ona do poruszania tematu w trakcie zajęć dydaktycznych i wychowawczych. Jednak jedna trzecia nauczycieli i wychowawców prowadzących takie lekcje nie uczestniczyła w żadnych szkoleniach przygotowujących do prowadzenia tego typu zajęć. Szkolne programy profilaktyki są – w ocenie NIK – często powierzchowne, opracowane bez dogłębnego rozpoznania problemu.
Kontrolerzy zwracają uwagę, że najbardziej niepokojące jest to, iż nawet w szkołach, w których zdiagnozowano podwyższone ryzyko sięgania przez uczniów po narkotyki, nie podjęto bardziej zdecydowanych działań np. nie zostały wdrożone programy wobec konkretnych uczniów zagrożonych narkomanią, nie zbudowano strategii działań wychowawczych i interwencyjnych. Takie problemy zdiagnozowało 12 spośród 32 skontrolowanych szkół.
Krajowe Programy Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-10 oraz 2011-16, które miały być podstawą do odpowiednich działań, w przypadku szkół nie do końca spełniają swoją rolę – oceniła NIK. Są one zbyt ogólnikowe i sformułowane w sposób, który nie pozwala na ocenę ich skuteczności. Ponadto rozwiązania w nich przyjęte są w części nierealne, gdyż nakładają na niektóre instytucje (np. policję) zadania, które nie należą do ich kompetencji.
NIK zwraca uwagę, że szkoły nie wykorzystują skutecznych i sprawdzonych programów profilaktycznych, rekomendowanych przez europejskie instytucje czy krajowy System Rekomendacji Programów Profilaktycznych i Promocji Zdrowia Psychicznego. Dyrektorzy często nie wiedzą o nich. Z kolei ani Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, ani resort edukacji nie promują skutecznie w szkołach tych programów.
NIK wnioskowała do dyrektorów szkół m.in. o formułowanie w programach profilaktycznych celów oraz zadań w sposób pozwalający na dokonanie oceny stopnia ich realizacji, dokonywanie ewaluacji podejmowanych działań i uwzględnienie profilaktyki uzależnień w planach doskonalenia zawodowego nauczycieli. Do Ministerstwa Edukacji Narodowej NIK zwróciła się z apelem o kontynuowanie działań zmierzających do wdrożenia i upowszechnienia programów profilaktyki uniwersalnej opartych na naukowych podstawach lub o potwierdzonej skuteczności.
Z oceną NIK zgadza się Jacek Charmast z Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej, która walczy o zmianę podejścia do zwalczania tego problemu. – Profilaktyka w szkołach to jest w Polsce taka szara strefa, realizowana przez różnych lokalnych specjalistów, w oparciu o ich autorskie, niesprawdzone i nieewaluowane programy. Te programy pozostawiają wiele do życzenia, podczas gdy wiele programów sprawdzonych i z powodzeniem realizowanych w Europie ma problemy, by uzyskać akceptację MEN – powiedział.
Jego zdaniem podstawowym założeniem profilaktyki narkotykowej powinna być rzetelność. Należy bardzo dokładnie pokazywać młodzieży, jakie szkody powodują narkotyki, ale nie wolno straszyć. – Młodzież generalnie jest wyedukowana. Jest wiele stron w internecie z informacjami o narkotykach. W profilaktyce chodzi o to, żeby zestawić w sposób bardzo rzetelny korzyści – bo młodzież generalnie szuka informacji o korzyściach – ze szkodami. Wtedy widać wyraźnie, że używanie narkotyków się nie opłaca. Natomiast wchodzenie w taki schemat, że się tylko straszy, epatuje się strasznymi skutkami, to jest metoda nieskuteczna – przekonywał Charmast.
Jak poinformowało PAP Biuro Prasowe MEN, działania z zakresu profilaktyki narkomanii są systematycznie realizowane w szkole na lekcjach przedmiotowych, co wynika z rozporządzenia ministra Edukacji Narodowej z 2012 r.
– W trakcie nauki szkolnej z zakresu biologii, chemii uczeń powinien opanować wiadomości na temat szkodliwości środków psychoaktywnych, jak również zrozumieć, dlaczego nie należy z nimi eksperymentować. Kluczowym celem edukacyjnym jest ukształtowanie u ucznia postawy prozdrowotnej warunkującej dokonywanie właściwych wyborów. Działalność edukacyjna szkoły, poza szkolnym zestawem programów nauczania, obejmuje także program wychowawczy szkoły i program profilaktyki, które powinny być dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska. Działania profilaktyczne i interwencyjne powinny wynikać z rozpoznanych potrzeb i problemów szkoły i powinny zostać ukierunkowane na ich rozwiązanie – podkreśla MEN.
Resort zaznacza, że za działania profilaktyczne w szkole odpowiada dyrektor, ale wpływ na nie ma cała społeczność szkolna tj. rada pedagogiczna, rada rodziców i samorząd uczniowski, a rozwiązanie problemów związanych z narkotykami powinno obejmować współpracę z partnerami zewnętrznymi tj. policją, stacjami sanitarno-epidemiologicznymi, ochroną zdrowia czy organizacjami pozarządowymi.
Ministerstwo akcentuje, że dyrektorzy szkół są odpowiedzialni za zapewnienie nauczycielom możliwości doskonalenia zawodowego i mają zapewnione na ten cel fundusze. Szkoły również mają obowiązek opracowania procedur postępowania w sytuacjach zagrożeń związanych ze środkami odurzającymi.
MEN twierdzi, że wspiera szkoły w realizacji zadań z zakresu profilaktyki narkomanii przez m.in. przygotowywanie materiałów informacyjnych, monitorowanie działań szkoły w tym zakresie, konkursy, współpracę z policją, szkolenia dla nauczycieli i rodziców z zakresu wychowania i profilaktyki. Źródło >>
