Posiadanie narkotyków w jakiejkolwiek ilości, również na własny użytek, jest w Polsce zabronione. Jak zachować się w przypadku konfliktu z prawem na tle posiadania substancji? Jakie są alternatywy dla kary i jak korzytsać z Art. 62a?
Przedstawiamy przepisy, wskazania oraz prawa osoby zatrzymanej za posiadanie narkotyków.
Kiedy możesz zostać skontrolowany?
Niestety zawsze. Zgodnie z art. 15 Ustawy o Policji policjant na służbie ma prawo dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Takim czynem jest posiadanie narkotyków. W polskim prawie nie ma dokładnie określonych kryteriów, kiedy zachodzi uzasadnione podejrzenie posiadania narkotyków.
Poproś policjanta, aby się wylegitymował. Żądaj udzielenia informacji, co do przysługujących Ci praw. Zawsze żądaj ustnego uzasadnienia od policjanta, który chce dokonać kontroli osobistej. Zapamiętaj, co powiedział.
Kiedy możesz zostać zatrzymany?
Jeżeli kontrola osobista ujawniła, że posiadasz narkotyki, zostaniesz zatrzymany. Na podstawie art. 244 kodeksu postępowania karnego (kpk) Policja ma prawo cię zatrzymać, jeżeli zachodzi obawa, że ukryjesz się, zatrzesz ślady przestępstwa lub nie sposób ustalić twojej tożsamości. Po ustaniu tych przesłanek musisz być natychmiast zwolniony (art. 248 kpk). Policja poinformuje cię o przyczynach zatrzymania – je również zapamiętaj.
Jak się zachować?
Posiadanie narkotyków jest przestępstwem z zasady karanym pozbawieniem wolności (w lżejszych przypadkach grzywną lub ograniczeniem wolności). Rozwiązanie to służyć ma jednak zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i docieraniu do osób mających problem z narkotykami. Jeżeli masz przy sobie narkotyki na swój własny użytek, stanowczo to podkreślaj.
- Jesteś konsumentem narkotyków
- Nie zamierzałeś z nikim się nimi dzielić – narkotyki masz na własne potrzeby
- Narkotyków chciałeś użyć niezwłocznie, np. po powrocie do domu
- Wyraźnie zaznacz, że to jedyne narkotyki, jakie posiadasz. Jeżeli jednak masz jakieś narkotyki w domu, Policja najprawdopodobniej je znajdzie.
- Nie odpowiadaj na żadne inne pytania. Nie udzielaj żadnych dodatkowych informacji. Masz prawo odmówić składania dalszych wyjaśnień. Nie opowiadaj o kolegach, nie wymyślaj, skąd wziąłeś narkotyki.
- Zawsze żądaj od prokuratora umorzenia postępowania z uwagi na niską społeczną szkodliwość popełnionego przez ciebie czynu. Powołuj się na nowy art. 62a Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który stanowi, że prokurator może umorzyć postępowanie karne jeżeli przedmiotem czynu są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek oskarżonego, jeśli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości. Artykuł 62.1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie służy – wbrew powszechnej praktyce – karaniu konsumentów takich, jak ty.
- Jeżeli czujesz się źle, poproś o pomoc lekarską – Policja musi ci jej udzielić.
Co powinieneś zrobić po zatrzymaniu?
Po pierwsze – zachowaj spokój.
Po drugie – poczekaj, aż zostanie ci przedstawiony protokół z zatrzymania.
Po trzecie – nie poddawaj się karze! Prokurator może zaproponować ci poddanie się karze. Nie przystawaj na tę propozycję. W zamian żądaj umorzenia postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości popełnionego przestępstwa i niecelowości ukarania.
Po czwarte – pamiętaj, że masz prawo do kontaktu z osobą najbliższą, pracodawcą, szkołą czy uczelnią (na żądanie), możesz wówczas zadzwonić do Rzecznika Praw Osób Uzależnionych.
Co powinno znaleźć się w protokole z zatrzymania?
(1) Dokładne przyczyny zatrzymania oraz przyczyny kontroli osobistej, której cię poddano. Nie przyjmuj do wiadomości żadnych ogólnych stwierdzeń typu: „uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego” – policjant MUSI ci wyjaśnić, co stanowiło powód kontroli. Podobnie, żądaj podania KONKRETNYCH przyczyn zatrzymania.
(2) Jeśli jesteś konsumentem narkotyków i nie zajmujesz się ich rozprowadzaniem, dopilnuj aby ta informacja znalazła się w protokole
(3) Chęć złożenia zażalenia na bezzasadne zatrzymanie. Policja poinformuje cię, do którego sądu i w jakiej formie możesz to uczynić. Skontaktuj się wtedy z Biurem Rzecznika Praw Osób Uzależnionych. Masz prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego (termin 7 dni), który sprawę powinien niezwłocznie rozpatrzeć. Pamiętaj, że zrzeczenie się prawa do zażalenia na bezzasadne zatrzymanie podczas składania oświadczeń do protokołu uniemożliwia późniejsze złożenie tegoż zażalenia!
Jeżeli brakuje któregoś z tych elementów – konsekwentnie odmawiaj podpisania protokołu zatrzymania. Zawsze zażądaj jego odpisu, aby później pokazać go prawnikowi.
Zażaleń nie musisz składać natychmiast – poproś policjantów o informacje, w jaki sposób dopełnić formalności później. Skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Osób Uzależnionych – pomożemy ci napisać stosowne wnioski.
Pamiętaj, że czas zatrzymania nie może przekroczyć łącznie 72 godz. Po upływie tego czasu żądaj wypuszczenia na wolność.
Jesteś wolny
Po pomoc prawną zgłoś się: Biuro Rzecznika Praw Osób Uzależnionych, ul. Marszałkowska 85, tel: 517-933-301, mail: rzecznik@politykanarkotykowa.com
Jak napisać zażalenie na zatrzymanie, kontrolę osobistą czy przeszukanie miejsca zamieszkania?
Na policji koniecznie zaznacz, że chcesz złożyć zażalenie na kontrolę osobistą, zatrzymanie i przeszukanie miejsca zamieszkania. Informacja o tym żądaniu powinna pojawić się w protokole, który podpisujesz.
• Zażalenie na sposób przeprowadzenia kontroli osobistej i przeszukanie miejsca zamieszkania wnosi się do prokuratora – zapytaj policjantów, w jaki sposób je zaadresować.
Zażalenie na sposób przeprowadzenia kontroli osobistej: jeżeli nie zostałeś przyłapany na konsumpcji narkotyków, opisz okoliczności, w których cię zatrzymano i podkreśl, że nic nie wskazywało, że popełniłeś przestępstwo.
Zażalenie na przeszukanie miejsca zamieszkania: jeżeli w twoim domu nie znaleziono narkotyków, koniecznie złóż zażalenie – posiadanie przez ciebie narkotyków przy sobie nie stanowi dowodu, że masz je w domu, nie powinno też automatycznie uzasadniać założenia, że w twoim domu znajduje się więcej narkotyków, zwłaszcza, gdy posiadasz przy sobie niewielkie ilości.
• Zażalenie na zatrzymanie wnosi się do sądu rejonowego – tutaj również policja zobowiązana jest udzielić ci na twoje żądanie wszelkich informacji.
Napisz, że nie miałeś zamiaru zacierać śladów, mataczyć ani nie było problemem ustalenie twojej tożsamości – mimo to, policja postanowiła cię zatrzymać, co stanowi naruszenie twoich praw. A także przykład nieuzasadnionej represji za popełnienie czynu, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Art. 72.1 UPN
PRZECZYTAJ, JEŚLI UŻYWASZ SZKODLIWIE NARKOTYKÓW LUB JUŻ MASZ Z ICH POWODU PROBLEMY PRAWNE. ISTNIEJE MOŻLIWOŚĆ, BY PROKURATOR SKIEROWAŁ CIĘ NA LECZENIE bądź do programu edukacyjnego, a po ich zakończeniu warunkowo umorzył postępowanie karne.
Art. 72.1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii brzmi:
Jeżeli osoba uzależniona lub używająca substancje psychoaktywne szkodliwie, której zarzucono popełnienie przestępstwa pozostającego w związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej, zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, podda się leczeniu, rehabilitacji lub udziałowi w programie edukacyjno-profilaktycznym prowadzonym przez zakład opieki zdrowotnej lub inny podmiot działający w ochronie zdrowia, prokurator może zawiesić postępowanie do czasu zakończenia leczenia, rehabilitacji lub udziału w programie.
(ust. 4) (…) Zastosowaniu warunkowego umorzenia postępowania nie stoi na przeszkodzie uprzednia karalność sprawcy.
Co to oznacza?
Instytucja zawieszenia postępowania z art. 72 ustawy jest bardzo dobrym rozwiązaniem prawnym, ponieważ pozwala na skierowanie użytkownika narkotyków do odpowiedniego programu leczniczego lub profilaktycznego bez konieczności wcześniejszego skazywania takiej osoby. Innymi słowy, osoba, która trafia do programu terapeutycznego i jej sprawy potoczą się dobrze – nie zostaje ukarana, nie otrzymuje żadnego wyroku i ma „czystą kartotekę”.
Jest to rozwiązanie które: (1) może pozwolić uniknąć wyroku, a nawet kary pozbawienia wolności, (2) może spowodować zaniechanie lub ograniczenie przyjmowania narkotyków.
Wobec kogo art. 72 ma zastosowanie?
Wobec każdego, kto był lub jest konsumentem narkotyków.
Mechanizm z art. 72 może być zastosowany obecnie nie tylko w stosunku do osób uzależnionych od środków odurzających, ale także osób używających substancji psychoaktywnych szkodliwie. Z całą pewnością, artykuł 72 ma zastosowanie również wobec osób, które okazjonalnie lub eksperymentalnie używają narkotyków: jeśli ktoś popada w konflikt z prawem, to trudno jest wykluczyć, że używanie substancji psychoaktywnych nie miało jakiegoś z tym związku, a wtedy, gdy sprawa dotyczy np. posiadania narkotyków – ten związek wydaje się dość oczywisty.
Sprawcy jakich przestępstw mogą być objęci art. 72?
W przypadku uregulowanym w art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii można zastosować do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. To charakter przestępstwa i osoba podejrzanego/sprawcy ma tu decydującą rolę, a przepis art. 72 stanowi, iż z dobrodziejstwa art. 72 mogą korzystać osoby uprzednio karane, które popełniły przestępstwo mające związek z używaniem substancji. To stanowi ważną zaletę tego przepisu, szczególnie w grupie uzależnionych, gdzie często mamy do czynienia z osobami „po wyrokach”.
Czy w grę wchodzi tylko poddanie się leczeniu?
Nie koniecznie. O tym decyduje diagnoza czy podejrzany/sprawca jest osobą uzależnioną od narkotyków czy też nie. Warunkiem zastosowania zawieszenia postępowania przez prokuratora jest podjęcie uczestnictwa w programie edukacyjno-profilaktycznym (dotyczy osób używających substancji psychoaktywnych szkodliwie) lub leczniczym (dotyczy osób uzależnionych). W takiej sytuacji prokurator może zawiesić postępowanie do czasu zakończenia leczenia.
Udział w programie edukacyjno – profilaktycznych oferuje projekt „FreD goes net”. Program ten jest projektem wczesnej interwencji wobec młodych osób, które zostały przyłapane na używaniu narkotyków lub alkoholu.
Osoby zakwalifikowane do programu biorą udział w zajęciach grupowych prowadzonych metodą wywiadu motywującego. Celem zajęć jest pobudzenie uczestników do refleksji, podniesienie poziomu ich wiedzy na temat używania narkotyków, zachęcenie do oceny ryzyka i odpowiedzialności, zmiana nastawienia i zachowania związanego z używaniem narkotyków oraz poznanie oferty lokalnego systemu pomocowego.
Na spotkaniach dowiesz się czym ryzykujesz używając alkoholu i narkotyków, jakie możesz ponieść konsekwencje prawne, jak szkodliwe jest twoje używanie oraz jak możesz ograniczyć lub przestać używać. Zgłoś się do programu
Jak długo trwa stan „limbo”?
Ustawa nie podaje maksymalnego okresu, na jaki postępowanie można zawiesić. Po zakończeniu leczenia lub udziału w programie edukacyjno – profilaktycznym, prokurator, uwzględniając jego wyniki, postanawia o dalszym prowadzeniu postępowania albo występuje do sądu z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania.
Kiedy najpóźniej wniosek powinien zostać złożony?
Zawieszenie postępowania karnego jest możliwe również na etapie postępowania sądowego (czyli już po skierowaniu aktu oskarżenia do sądu) aż do zamknięcia przewodu sądowego. Mówi o tym art. 73 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W praktyce oznacza to, że wniosek o zastosowanie art. 72 można złożyć najpóźniej podczas rozprawy (a jeśli nie zapadnie wyrok – można taki wniosek wnieść na kolejnej rozprawie).
